روستای هلر از توابع بخش مرکزی شهرستان قشم است که در 18 کیلومتری غرب شهر قشم واقع شده است. جمعیت این روستای تقریبا 5200 نفر است که بیشترین قشر این جامعه را جوانان تشکیل می دهند. طبق گفته های بزرگان و استاد به جا مانده هُلُر روستایی با سابقه ی 400 ساله است.
روستای هلر، در ابتدا مکانی دایمی برای زندگی نبوده است. بکله بعضی از اهالی شهر قشم برای تفریح و گردش و یا سکونت گاه فصلی به این مکان می آمدند و این امر هم به خاطر خاک خاصل خیز جنوب و شرق روستا و زمین های زراعی موجود در این مناطق بوده است. از زمین های زراعی و تفریح گاه های روستای هلر که از گذشته تا به الان موجود است می توان به کادِلی، زیرلک، ثِمَر، موزِن و... اشاره کرد.
بنا بر گفته های بزرگان اولین کسانی که در هلر زندگی دایمی را شروع کردند چهار تن بودند. این چهار تن که نام آن ها فضل، شرفا، بدک، عاشور بوده است، اهل کهورستان (بین بندرعباس و خمیر) بوده اند که از دست حاکم آن جا فرار کرده و به هلر پناه آوردند. قبر شرفا در قبرستان هلر (جنوب شرقی روستا) وجود دارد.
درباره ی معنی کلمه ی هُلُر اطلاعات زیادی وجود ندارد و همین امر موجب شده که هر کس چیزی را بگوید و از رو دست ما بسته است، اما به این معنی می توان بهتر اشاره کرد که: در زبان اردو و هندی ها، به تپه ای که دریا آن را بالا آورده باشد هُلُر می گویند.
از جاذبه های قدیمی و دیدنی روستای هلر می توان قنات های زیرزمینی و مسجد قبا را ذکر کرد.
در جنوب شرق روستای هلر و در کنار جاده ای که به روستای رمچاه متصل می شود 17 حلقه قنات وجود دارد. که با آب باران این چاه ها پر می شود و مردم از آن استفاده می کنند. در سال یک روز مردم هلر به آن جا می رودند و چاه ها را پاک و بازسازی می کنند. این کار حالا به عنوان یک سُنبل است که مردم هلر در کنار هم جمع شوند و با کمک کردن به یک دیگر و تعاون این کار را پیش ببرند.
در کنار جاده ی اصلی قشم درگهان که از هلر گذر می کند مسجد قبا وجود دارد. این مسجد از گذشته های دور وجود داشته است و کسی اطلاع ندارد که چه کسی آن را بنا کرده است. اما دو تا سه بار این مسجد بازسازی و تعمیر کرده اند. که اخرین بازسازی آن به سال 1402 هـ ق است. از نمای بیرون آن 48 گنبد دیده می شود و یک وضو خانه ی گنبدی شکل نیز در صحن مسجد وجود دارد که زیبایی دو چندانی به آن داده است. این مسجد دارای 3 درب ورودی بزرگ است البته در ضلع های دیگر آن درب های کوچکی وجود دارد. همچنین سالن این مسجد در جهت اصلی جغرافیایی آن (شمال، جنوب، شرق، غرب) 6 درب وجود دارد. کاشی کاری های تزیینی آن و همچنین چیدن سنگ آن کار هنرمندان اصفهانی است که زیبایی خیره کننده ای دارد. مردم روستای هلر و بعضی از روستاهای اطراف برای ادای نماز جمعه به این مسجد می آیند.

کشاورزی

به علت مرغوب بودن خاک روستا برای کشاورزی و وجود بارندگی پراکنده در قدیم وضعیت کشاورزی در روستا خوب بوده است که وجود نخلستان های قدیمی و زمینهای زراعی قدیمی گویای این مطلب می باشد بعضی از این زمینهای زراعی و نخلستان ها با تغییر کاربری اکنون مسکونی شده اند اما در قسمت جنوب روستا هنوز نخلستان های زیادی موجود است که می توان به مناطق موزن، ثمر، کادلی و زیرلک اشاره کرد. در قسمت شرق روستا تا نزدیک ساختمان دانشگاه آزاد هم هنوز تعدادی نخلستان و زمینهای زراعی موجود می باشد.

نخلهای موجود در هلر دارای انواع مختلف می باشد که مهمترین آنها عبارتند از: مصلی، مرداسنگ، خارکشمی، شیخ کمالی، زرک، آلو مهتری و ...

در قدیم در زمینهای زراعی موجود جو و گندم بصورت دیم کاشته می شد اما بعلت کاهش بارندگی و تولید محصول کم با وجود زحمت زیاد، کشت جو و گندم متوقف شده است و این زمینها به کشت دیم علوفه اختصاص یافته است که بیشتر در منطقه ی زیرلک و جنب کوه هلر مشاهده می شود که سالهایی که در بهمن و اسفند بارندگی خوب باشد این مناطق در فروردین سرسبز است اما بعلت گرم شدن هوا در نیمه ی دوم فروردین علوفه ها باید جمع آوری شود البته چند سالی است که زمینهای زراعی نزدیک کوه هلر که متعلق به اهالی روستا می باشد توسط زمین و مستغلات منطقه آزاد به دانشگاه آزاد واگذار شده است تا در آن خوابگاه و ساختمانهای دیگر بنا شود در نتیجه وضعت کشاورزی روستا هر سال نسبت به سال قبل بدتر می شود.

اهالی هلر در گذشته بیشتر از طریق صیادی و کشاورزی و بخصوص برداشت خرما امرار معاش می کردند و صید با استفاده از مشتا یکی از راههای اصلی امرار معاش بوده است که هم اکنون نیز بیشترین تعداد مشتا در جزیره ی قشم در اختیار اهالی این روستا می باشد در گذشته های دور سالهای قبل از 1320هـ .ش اهالی این روستا و سایر روستاهای جزیره علاوه بر تامین مواد و وسایل مورد نیاز جزیره، صادر کننده ی مواد و وسایل مورد نیاز کشورهای حوزه ی خلیج فارس بوده اند.

از جمله مشاغل قدیمی می توان به بافت پارچه ی لنگ اشاره نمود که یکی از صنایع معروف هلر در گذشته بوده است. کارگاهها کوچک (معروف به کاخنه) در بسیاری از منازل دایر بوده و پارچه های بافته شده به کشورهای حوزه ی خلیج فارس و هندوستان صادر می گردیده است.

حدود 50 سال قبل بعلت وضعیت بد اقتصادی روستا و پیشرفت اقتصاد کشورهای حوزه ی خلیج فارس جوانان جویای کار به این کشورها می رفتند و سالها در آنجا مشغول کار می شدند و هر چند مدت برای سرکشی به خانواده به روستا مراجعت می کردند. تعدادی از اهالی روستا دوباره مراجعت نکرده و در کشورهای دیگر بخصوص بحرین و امارات متحده عربی ساکن شدند.

دریانوردان و ملوانان روستا در قدیم به کشورهای مختلف عربی، هندوستان و کشورهای آفریقایی مسافرت می کردند و بعلت طولانی بودن مسافرت تعدادی از این ملوانان در هند ازدواج کرده و تشکیل خانواده داده اند. تعداد زیادی از اهالی به همراه خانواده در تابستانها به مدت 3-4 ماه به میناب نقل مکان کرده و در آنجا به شغل برداشت و آماده کردن خرما می پرداختند هلر در حال حاضر از نظر تجارت داخلی مانند مصالح ساختمانی فروشی، مواد غذایی، لوازم خانگی و ... مرکزیت تجارت در جزیره را به خود اختصاص داده و نیز از نظر صنایعی چون قنادی محلی، نجاری، صنایع فلزی و ... نیز دارای مرکزیت می باشد و از سراسر جزیره و حتی شهر قشم جهت رفع احتیاجات به هلر مراجعه می شود.

از نظر تجارت خارجی قسمت عمده ای از بازار درگهان در اختیار اهالی هلر می باشد.

تمامی ساکنین اصلی روستا مسلمان و شافعی مذهب هستند فقط تعدادی از افراد غیر بومی که اجاره نشین هستند اهل تشیع می باشند. از نظر مذهبی و پایبندی به اعتقادات و تعداد علما، این روستا در جزیره معروف بوده و هست.

امکانات آموزشی :

1- دبستان ابتدایی پسرانه ی 17 شهریور که در سال 1342 تاسیس شد و در قسمت غربی روستا واقع است این دبستان در سال 1356 به علت کمبود فضا از یک چادر بعنوان کلاس درس استفاده نمود سالهای بعد سه کلاس جدید درس و یک سالن ساخته شد از این ساختمان در شیفت مخالف برای مدرسه ی راهنمایی مصطفی خمینی استفاده می شود.

2- دبستان ابتدایی پسرانه ی اتحاد که در سال 1365 با مساعدت اهالی و آموزش و پرورش در قسمت شرق روستا ساخته شد این ساختمان هم چند بار مرمت شده است.

3- دبستان دخترانه ی 13 آبان که در سال 1348 در قسمت غربی روستا در کنار مدرسه ی 17 شهریور بنا شد. این مدرسه الان در ساختمانی در شرق روستا قرار دارد و 2 شیفت از آن استفاده می شود.

4- مدرسه ی راهنمایی پسرانه ی مصطفی خمینی- سالها دانش آموزان هلر دوره ی راهنمایی را در مدرسه ی راهنمایی ابن سینا که بین هلر و درگهان قرار دارد می گذراندند اما چند سالی است که بعلت افزایش تعداد دانش آموزان مدرسه ی راهنمایی هلر از درگهان جدا شده و هلر بدون ساختمان ماند در نتیجه مدرسه ی راهنمایی در شیفت مخالف دبستان 17 شهریور برگزار شد اما این ساختمان عمر مفید آن تمام شده و علاوه بر این ساختمان برای ابتدایی ساخته شده و برای راهنمایی مناسب نیست پیگیریهای زیادی در جهت احداث ساختمانی برای مدرسه ی راهنمایی انجام شده اما تا بحال به نتیجه نرسیده است.

5-مدرسه ی راهنمایی دخترانه ی پروین اعتصامی تاسیس 1370- این مدرسه ابتدا در منزل استیجاری یکی از اهالی شروع به فعالیت کرد بعد از چند سال به شیفت مخالف دبستان اتحاد منتقل شد و در فروردین سال 1381 به ساختمان جدید که توسط نوسازی منطقه آزاد قشم و اهالی شروع شده و توسط منطقه آزاد و با همکاری شورای روستا تکمیل شده بود منتقل شد و بعنوان اولین مدرسه سالم انتخاب شد.

6- دبیرستان دخترانه ی نرگس- سالها دانش آموزان دختر مجبور بودند برای ادامه تحصیل به درگهان مراجعه نمایند که مشکلاتی را برای دانش آموزان ایجاد می کرد با پیگیریهای انجام شده این دبیرستان در شیفت مخالف مدرسه راهنمایی دخترانه با دو کلاس در پایه ی اول در سال تحصیلی 82-81 شروع بکار نمود.

دانش آموزان پسر در مقطع متوسطه برای تحصیل به دبیرستان امام خمینی درگهان- سما- هنرستان تولا و دبیرستان شبانه قشم مراجعه        می نمایند. و این روستا فاقد دبیرستان پسرانه می باشد.

امکانات بهداشتی :

1-  خانه ی بهداشت که قبلا در یک منزل استیجاری در مرکز روستا فعالیت می کرد چند سالی است که به ساختمان جدید در شرق روستا منتقل شده است در این خانه بهداشت 4 بهورز زن و یک نفر مرد که همگی اهل و ساکن هلر هستند مشغول انجام وظیفه می باشند این خانه ی بهداشت فعال است در این مکان کتابخانه ی کوچکی مخصوص خانمها دایر گردیده است.

2-  بهزیستی که در قسمت شمالی روستا واقع است و در آن کلاسهای مختلف دایر می گردد مسئولین و کارمندان بهزیستی اهل هلر می باشند.

کلاسهای دایر در بهزیستی به شرح ذیل می باشد:

1-  آمادگی و مهد کودک

2- کلاسهای مختلف فرهنگی- ورزشی (نقاشی، فیلمبرداری، آموزش داوری فوتبال، کاراته و ...)

روستای هلر دارای 2 نانوایی تافتون می باشد که هر دو در مرکز روستا قرار گرفته است.

کلمات کلیدی: روستای هلر/قشم/هرمزگان